โดย ศิลา โคมฉาย คอลัมน์ แตกกอ-ต่อยอด
ในมติชนสุดสัปดาห์ วันศุกร์ที่ 28 กันยายน พ.ศ. 2555 ปีที่ 32 ฉบับที่ 1676 หน้า 67
ประสบการณ์ท่วมซ้ำซากทุกฤดูน้ำหลาก บอกกล่าวตอกย้ำว่า เราต้องอยู่กับน้ำ ยอมรับเป็นส่วนหนึ่งในวิถีชีวิต กระทั่งถือเป็นหน้าที่ต้องบรรลุ คืออยู่กับมันให้ได้ด้วยตัวเอง
ใครจะมาโฆษณาล่อใจ เป็นนโยบายทางการเมืองวางท่าน่าเคลิ้ม ประเภทเลิกท่วมซ้ำซาก สร้างระบบจัดการบริหารน้ำอย่างมีประสิทธิภาพ ยั่งยืน...ก็แค่ฟังหูไว้หูรู้เท่าทัน
ยิ้มรับความเพ้อฝันด้วยจิตเวทนา
เมื่อต้องเป็นชาวน้ำ แถมเป็นชาวน้ำยุคใหม่ระดับฝึกหัด เพราะตัดขาดแล้วจากวิถีคนโบราณซึ่งคุ้นเคยเจนจัด กับการใช้ชีวิตกลางน้ำท่วมจนเป็นเรื่องปกติ ประสาคนที่ราบลุ่มในทางน้ำผ่าน
เราจำเป็นต้องเรียนรู้การเป็นชาวน้ำเอาจากประสบการณ์
การตกเป็นผู้ประสบอุทกภัย นอกจากเสบียงกรังเลี้ยงปากท้อง เครื่องยังชีพ ยังต้องการเรือในสภาพพร้อมใช้งาน พายเป็น ติดตั้ง ใช้ แก้ไขเครื่องยนต์เรือได้ เกาะติดข่าวสาร การเตือนภัย สามารถติดต่อเชื่อมโยงเครือข่ายอาสาสมัคร หน่วยงานต่างๆ ที่จำเป็นต้องขอความช่วยเหลือ
พร้อมจะรับสภาพผู้อพยพ
ตรวจสอบหารายละเอียดอันจำเป็นสำหรับการใช้ชีวิตชาวน้ำ ลงมือดำเนินการจัดการให้พร้อมด้วยมือตนเอง หรือจะผลักดันให้บางส่วนเป็นวาระของชุมชน
องค์กรท้องถิ่น จัดการฝึกอบรมลงสู่การปฏิบัติที่เป็นจริง
ในรายงาน หมายเหตุประชาชน ของหนังสือพิมพ์เดลินิวส์ ช่วงกลางเดือนที่ผ่านมา นำเสนอตัวอย่างชาวนครศรีธรรมราช ซึ่งประสบภัยน้ำท่วมใหญ่บ่อยครั้ง แต่ละคราวสร้างความเสียหายสาหัส
พวกเขาสามารถเรียนรู้ ปรับตัว จนรับมือได้ด้วยตัวเอง
กับโครงการ เพิ่มศักยภาพชุมชน เตรียมพร้อมรับมือภัยพิบัติอุทกภัย
ความร่วมมือระหว่างรัฐ ชาวบ้านและเอกชน จัดการฝึกอบรมผู้นำ ตัวแทนชุมชน อาสาสมัคร ในสถานการณ์จำลองจากของจริง หลายครั้ง
จนทีมมีความเข้าใจขั้นตอนการปฏิบัติการ และสามารถใช้เครื่องมืออุปกรณ์ช่วยเหลือ
ตั้งแต่ไซเรนเตือนภัย เรือไฟเบอรร์กลาสติดตั้งเครื่องยนต์ เสื้อชูชีพ ชุดให้ความช่วยเหลือปฐมพยาบาลเบื้องต้น
อบต.ในพื้นที่เสี่ยง มีคณะทำงานปฏิบัติการฉุกเฉิน พร้อมอุปกรณ์ให้ความช่วยเหลือ เริ่มด้วยการเตือนภัย กระจายข้อมูลข่าวสาร ให้ชาวบ้านตระเตรียมตัว สามารถอพยพเคลื่อนย้ายในทันที รวมทั้งแผนการส่งข้าวสารอาหารแห้งถึงทุกครัวเรือนได้ภายใน 3-4 ชั่วโมง
จัดหน่วยลาดตระเวนเพื่อตรวจความสงบเรียบร้อย ตลอดช่วงแห่งภัยพิบัติ
พวกเขาอยู่กับน้ำอย่างเชื่อมั่นศักยภาพของตนเอง
การต้องกลายเป็นพลเมืองชาวน้ำ บางทีต้องตระเตรียมการดำเนินชีวิต มากกว่าการดูแลเอาตัวรอดเฉพาะหน้า อาจขยับขยายไปถึงการสร้างวัฒนธรรมทางความสัมพันธ์เหนือปกติ
เป็นความสัมพันธ์พิเศษยามยาก
บทเรียนอีกเรื่องจากเมืองใต้ที่เคยรู้ คือหลายปีก่อน ขณะเกิดอุทกภัยร้ายแรงขั้นวิกฤติ กับพื้นที่ชายฝั่งหลายอำเภอทางตอนใต้ของนครศรีธรรมราช ผู้คนได้รับการช่วยเหลือบรรเทาทุกข์อย่างทันกาล แต่สัตว์เลี้ยงที่เหลือรอดจากภัยพิบัติ ถูกอพยพขึ้นสู่พื้นที่ดอนได้ อดอยากอย่างหนัก พืชผักหญ้าอาหารจมอยู่ใต้ผืนน้ำ กำลังเน่าเปื่อยย่อยสลาย
ปวงสัตว์ไม่เหลือทางรอดใด
ข่าวคราวความหายนะ ที่ผ่านไปถึงผู้คนในท้องถิ่นอำเภอ ลึกเข้าไปกลางแผ่นดินเชิงเทือกเขาหลวง ผลักดันให้พวกเขาระดมกันออกเกี่ยวหญ้า ตัดเก็บพืชพันธุ์ที่เป็นอาหารสัตว์ ซึ่งหาได้ไม่ยากจากชายป่าตีนเขา ใส่รถบรรทุกขบวนใหญ่ส่งไปประทัง
บรรเทาความขัดสนคลายวิกฤติ
สร้างพันธะทางใจลึกซึ้งต่อกัน โดยมิมีฝ่ายใดต้องเอ่ยปาก
บางทีการหวนกลับไปใช้ชีวิตกับน้ำหลากขังอย่างคนโบราณ พลเมืองชาวน้ำอาจต้องเรียนรู้ความสัมพันธ์แบบการแลกเปลี่ยน การให้อย่างยุคก่อนเก่า
ตระเตรียมจับคู่สานสัมพันธ์กับแหล่งชุมชนอื่น เอื้อประโยชน์ เกื้อกูลกัน
ประคับประคองผ่านวันเวลาแห่งความยากลำบาก
พลเมืองที่พร้อมจะรับหน้าที่ดูแลตนเอง สามารถสร้างชุมชนเข้มแข็ง เมื่อผนวกเข้ากับประสบการณ์ในการต่อสู้กับภัยพิบัติหลายระดับ หลายคราว ประจวบกับการเข้าร่วมประชาคมกับบรรดาเพื่อนบ้าน
วันที่โลกตั้งอยู่บนภาวะเสี่ยงรุนแรง ธรรมชาติอาจมีเหตุเภทภัยขั้นทำลายล้าง
บางทีอาจมีหน้าที่เรียกร้องต่อรัฐ จัดตั้งหน่วยงานบำบัดพิบัติภัยระดับนานาชาติขึ้นเป็นพิเศษ
พร้อมจะเข้าช่วยเหลือเพื่อนมนุษย์
หน่วยงานที่ประกอบด้วยเครือข่ายของแพทย์ พยาบาล ทีมนักกู้ภัย หน่วยค้นหา นักจิตวิทยา นักสังคมสงเคราะห์ พร้อมอุปกรณ์ทางการแพทย์ที่ทันสมัย คลังยาเวชภัณฑ์ คลังอาหารที่พร้อมต่อการเคลื่อนที่เร็ว ไปได้ทั่วทุกทิศ
ทีมงานนี้ควรได้รับการฝึกพิเศษอย่างต่อเนื่อง
เป็นผู้บำบัดพิบัติภัยมืออาชีพ
.
