โดย ศิลา โคมฉาย คอลัมน์ แตกกอ-ต่อยอด
ในมติชนสุดสัปดาห์ วันศุกร์ที่ 02 พฤศจิกายน พ.ศ. 2555 ปีที่ 33 ฉบับที่ 1681 หน้า 67
ความเป็นพ่อของลูกสาว ผมจึงต้องให้คำแนะนำในการชมละคร ตามคำประกาศ กึ่งสั่งกึ่งเรียกร้องหาความรับผิดชอบในจอโทรทัศน์
ประสาพลเมืองดี
ละครที่ว่า สร้างกระแสนิยมเป็นวงกว้างในหมู่ผู้หญิง หลากหลายรุ่นวัย ไม่เพียงเห็นความตื่นตัวจากคนร่วมบ้าน ที่ตระเตรียมรับชมจริงจัง ธุระใน-นอกบ้านต้องแล้วเสร็จก่อนละครจะมา รวมทั้งในเครือข่ายสังคมออนไลน์ มีการเคลื่อนไหวในเชิงความคิดเห็นคึกคัก
ขั้นเกิดการวิเคราะห์บุคลิก นิสัย ความคิด ทัศนคติของตัวละคร แล้วตั้งคำถามต่อคนในเครือข่าย
คุณคือตัวละครตัวใดใน แรงเงา
สาวหลายนางยืนยันผ่านข้อความว่า วันจันทร์ อังคาร เธอมีนัดกับ ผอ. จอมเจ้าชู้ ตัวละครหลัก
ละคร ซึ่งนำเสนอปัญหาชีวิตครอบครัว หลากหลายแง่มุมสลับซับซ้อน แต่ปมสำคัญโดดเด่นจับตาวิพากษ์วิจารณ์ เก็บมาเป็นประเด็นสนทนา คือเรื่องเมียหลวง-เมียน้อย พิษพิศวาสของเจ้านาย-ลูกน้อง ในสำนักงาน ซึ่งนำไปสู่โศกนาฏกรรม และการแก้แค้น
ผ่านบทแรงเหลือเชื่อ หญิงร้าย ชายชั่ว ร้อนเร่า หนักหน่วง กระแทกความรู้สึก บีบอัดระอุจนแทบแตกทะลัก
เป็นความสะสาใจ ต้องตามสมัยนิยม
ผมให้คำแนะนำลูกสาวคนโต ไม่เพียงมองผ่านนพนภา เมียหลวงตัวร้ายกาจ ใช้จิตใจอำมหิตผนวกด้วยอิทธิพลเงินตรา ทำลายล้างแม้กับเหยื่ออ่อนด้อยไร้ปัญญาจะปกป้องตนเองในทุกทางแหลกสลาย
มองให้เห็นความน่าเวทนาของหล่อน
แม้ชีวิตดำรงอยู่ในฐานะเพียบพร้อม แต่เธอมีสามีไม่ซื่อ ลูกสาวถลำไปในวังวนยาเสพติด ลูกชายโน้มเอียงไปสู่วิถีรักร่วมเพศ และลูกสาวคนเล็กเป็นเด็กสมาธิสั้นเจ้าปัญหา
เป็นคนทุกข์ที่อาจอยู่ในภาวะเหลือรับสำหรับผู้หญิงคนหนึ่ง
ที่สำคัญมองไปถึงความชาญฉลาด เป็นสุดยอดนักขายของผู้จัดละคร
มอบบทสำคัญให้ดาราที่ปัญหาในชีวิตจริง สร้างเธอให้มีภาพลักษณ์ติดตัวเป็นเมียหลวงลวงสังหาร... แสดงเป็นจอมกำจัดเมียน้อยอย่างเด็ดขาด คล้ายกำลังบอกเล่าเรื่องราวในชีวิตจริง โดยผู้ชมคาดหวังเช่นนั้นอยู่ก่อนแล้ว
กระแสวิพากษ์วิจารณ์เกิดได้โดยง่าย และเสียงดัง
ผมแนะให้ลูกคนเล็กดูผลพวงที่เกิดกับมุตตา ตัวละครที่เป็นเพียงเหยื่อสวะ เพราะความรู้ ความรับรู้อันจำกัด ไม่อาจยกระดับตนเองพ้นภัย แม้แค่เล่ห์กระเท่ห์ล่อลวงระดับพื้นๆ
ดูละครแล้วย้อนดูตัว
ผมไม่ได้แนะนำ หรือบอกกล่าวกับลูก ถึงความไม่แน่ใจในกระแสที่ตอบรับความบันเทิงแนวนี้ว่า เป็นเพียงเรื่องปั้นแต่งสนุกคลายเครียดชั่วครั้งชั่วคราว
จบแล้วเลิกกัน ปล่อยลืมเลือนไป
กระแสนี้ถูกตอกย้ำมานาน ด้วยเพลงยอดนิยมกระแสหลัก สั่นสะเทือนกินใจผู้คนตั้งแต่ท้องทุ่งชนบท นิคมอุตสาหกรรมรายรอบเมือง แทบทุกโรงงาน ยันกลางเมือง กลางมหานคร
อยากเป็นคนรักไม่อยากเป็นชู้...
ไม่อยากใช้แฟนร่วมกับใคร...
ผิดเพราะซื่อ พลาดเพราะรัก...
เรื่องราวประเภทหมิ่นเหม่ศีลธรรม ท้าทายวิถีชุมชน คือปรากฏการณ์ทางสังคม
ความไม่แน่ใจดังกล่าว นำไปสู่ความกังวลบางอย่าง คือหากผู้หญิงโดยทั่วไป ตื่นตาตื่นใจ กระตือรือร้นสนใจอยู่เพียงสิ่งเหล่านี้ อาจส่งผลต่อความยอมรับในพลังหญิงสั่นคลอน พลังซึ่งปัจจุบันมีความเชื่อว่า เป็นส่วนสำคัญในการขับเคลื่อนสังคมไปสู่ความสงบศานติ
ความเป็นเพศแม่จะมีทางออก สำหรับข้อขัดแย้งอย่างนุ่มนวล
ผู้หญิงซึ่งต้องสามารถก้าวขึ้นเป็นผู้นำในทุกระดับ
สิ่งนี้จะยิ่งยากเย็นแสนเข็ญหากไร้พลังผู้หญิงเป็นกระแสสนับสนุน
ส่วนซึ่งผมคิดว่า จะเก็บเอาไว้บอกกล่าว ให้คำแนะนำกับลูกในวาระอื่นอันเหมาะควร เป็นความรู้เชิงธรรมชาติหญิง-ชาย ที่เก็บเกี่ยวมาเพียงกระท่อนกระแท่น ในแหล่งซึ่งนานจนลืมเลือนไม่อาจระบุ
ธรรมชาติดังกล่าวคือ แรกเริ่มมีมนุษย์ เพศชายถูกสร้างมาเพื่อสืบขยายพันธุ์ เพราะมนุษย์เป็นแค่สัตว์ไร้เขี้ยวเล็บ ถูกทำลายได้ง่าย เพศชายจึงต้องขยายพันธุ์ได้ตลอดเวลาทุกฤดู โดยไม่เลือกแม่พันธุ์
เพศหญิงถูกสร้างมาให้กำเนิด มีสัญชาตญาณของความเป็นแม่ ต้องการความรัก ความซื่อสัตย์ จงรักภักดี คนที่มีทรัพยากรพอจะดูแลครอบครัว
สิ่งที่ฝังในหัวผู้ชาย เรียกร้องเอากับหญิง เรียงตามลำดับความต้องการ คือเรื่องเพศ การดูแลบริการเรื่องการกินการอยู่ การได้รับการเชิดชูเป็นหนึ่ง และมีส่วนของความเป็นส่วนตัวที่ไม่อาจถูกรบกวน
สำหรับสิ่งที่ผู้หญิงต้องการจากชาย คือความรัก ความซื่อสัตย์ ความเมตตากรุณา ความผูกพัน และความฉลาดสามารถ
สิ่งซึ่งจำเป็นสำหรับเกื้อกูลการดำรงอยู่ สืบทอดตกมาตั้งแต่ยุคมนุษย์ถ้ำ
ธรรมชาติอันถูกฝังมาในหัวชายปรับเปลี่ยนได้ ด้วยการศึกษาอบรมบ่มเพาะ ขัดเกลาอย่างจริงจัง
ลูกจะต้องฉลาดในการมองเห็น และรู้จักเลือกได้ถูก
+++
โดย ศิลา โคมฉาย คอลัมน์ แตกกอ-ต่อยอด
ในมติชนสุดสัปดาห์ วันศุกร์ที่ 26 ตุลาคม พ.ศ. 2555 ปีที่ 33 ฉบับที่ 1680 หน้า 67
"เฮีย กินเจไหม?" แม่ค้าสาวใหญ่จากภูเก็ต ที่ยกครัวมาเปิดขายข้าวแกงปักษ์ใต้ในเมืองหลวงถามผม อย่างคนคุ้นเคยฐานะลูกค้าประจำ
"ไม่...ไม่สะดวก" ผมเงอะงะตอบแบบ กว้างจนไม่เห็นขอบ
"ใช่" ดูเหมือนเธอพอจะเข้าใจ ขณะสาละวนต้อนปลากระบอกในถาดแกงเหลืองยอดมะพร้าวใส่ถุง "ถ้าอยู่บ้านฉันเคร่งเลยนะ ถือศีลกินผัก กินครบกำหนดทั้ง 9 วันเลย"
ความไม่สะดวกของผม คือการเป็นคนบนตึกสูงไม่มีครัว มักฝากท้องไว้กับความสะดวกของร้านอาหารรายรอบในซอยลึก
หากกินเจ ต้องถ่อไปถึงตลาดใหญ่ซึ่งอยู่ไกลออกไป
อันที่จริงผมก็เคยไปเตร่ในลานอาหารเจ ที่ปรับแปลงจากลานจอดรถของห้างสรรพสินค้า ท่ามกลางธงทิวเหลืองสะพรั่งไสว ผู้คนในชุดขาวสะอาดขวักไขว่ แต่ก็พบว่าอาหารที่ปรุงเฉพาะจาก แป้ง ผัก ถั่ว ราคาขายก็ไม่ถูกกว่าอาหารทั่วไปอะไรนัก
ผักแพง...ผักแพง...ใครต่างก็เอ่ยอ้างไปทิศทางเดียวกัน
แม่ค้าซึ่งปรับเปลี่ยนเครื่องทรง และตัวสินค้าเป็นการชั่วคราว ยังคงมุ่งมั่นทำเงินด้วยแววตาเดิมๆ
ยิ่งยกเอาอานิสงส์มาเชิญชวน ผมยิ่งเห็นเป็นการเอาบุญกุศลมาส่งเสริมการขาย
ที่สำคัญกุศโลบายใช้วัตถุดิบอื่น มาปรุงแต่งลอกเลียนเนื้อหนัง มังสา อวัยวะสัตว์ ผมพลันคิดไปถึงของปลอมๆ เลยพลันขยาด
เหลือบดูเทศกาลกินเจ ในส่วนที่เป็นข่าวสารซึ่งสื่อสารมวลชนต่างนำเสนอ แม้จะมีการพูดถึงการบำเพ็ญบุญกุศล ธรรมเนียมปฏิบัติมุ่งให้จิตใจสงบเย็น เปี่ยมด้วยความเมตตากรุณา แต่น้ำเสียงเอนเอียงไปทางการขับเคลื่อนเศรษฐกิจ
อย่างให้ข้อมูลศูนย์พยากรณ์เศรษฐกิจและธุรกิจ มหาวิทยาลัยหอการค้าไทยที่ระบุว่า เทศกาลกินเจปีนี้จะคึกคักมากที่สุดในรอบ 5 ปี
ประชาชนจะหันมากินเจเพิ่มขึ้น จากร้อยละ 23.5 เป็น 28.2
แม้ราคาสินค้าจะปรับตัวสูงขึ้น
มีเม็ดเงินสะพัดมากถึง 37,768 ล้านบาท
ขณะหลายจังหวัดทางภาคใต้ ช่วงเทศกาลสั้นๆ นี้ อุตสาหกรรมการท่องเที่ยวคึกคักยิ่ง สถานประกอบกุศลกิจศักดิ์สิทธิ์ อันเป็นที่เคารพนับถือ และแหล่งท่องเที่ยวสำคัญ เนืองแน่นด้วยนักท่องเที่ยวจากสิงคโปร์และมาเลเซีย
แม้ไม่มีการประเมินตัวเลขการนำเงินเข้ามาใช้จ่าย แต่คาดได้ว่าต้องก้อนโต...
เรื่องพวกนี้อาจป่วนอยู่ลึกๆ มีส่วนต่อความไม่สะดวกของผม
อันที่จริงในสื่อก็มีมุมเล็กๆ เสนอรายงานจากแหล่งพื้นที่หลักๆ ของการจัดงานเทศกาลอยู่บ้าง สำรวจความคิดอ่านของประดาผู้อาวุโส เป็นมุมมองของผู้มากด้วยประสบการณ์
เล่าขานถึงตำนานเก่าแก่ แตกต่างหลากหลายไม่มีซ้ำ ตามแต่จะผ่านมาจากท้องถิ่นไหน ของแผ่นดินจีนอันไพศาล
ในส่วนพิธีกรรม พวกเขาต่างว่า แต่ก่อนแต่ไร คนจะเคร่งครัด ทำอาหารเจกินกันเอง แบบง่ายๆ กับข้าวเพียง 2-3 อย่างกับข้าวต้ม กินแค่พออิ่มท้อง ใครจะกินเจต้องเตรียมชามช้อนของตัวเอง ไม่ปะปนกับใคร กินอาหารที่มั่นใจว่าไม่ปนเปื้อน
ช่วงเทศกาลในส่วนของโรงเจ ก็จะเตรียมอาหารเจไว้บริการให้ฟรีตลอด 9 วัน วันละ 4 มื้อ บนหลักธรรมสำคัญ 2 ประการ
ดำรงอยู่ด้วยอาหารที่ไม่เบียดเบียนตนเอง และดำรงชีวิตอยู่ด้วยอาหารที่ไม่เบียดเบียนผู้อื่น
ไม่เอาชีวิตสัตว์ทั้งหลายมาต่อเติมบำรุงเลี้ยงชีวิตตน ไม่เอาเลือด ไม่เอาเนื้อสัตว์ทั้งหลายมาเป็นเลือดเนื้อตน
รับประทานอาหารเจ งดอาหารรสจัด รักษาศีลห้า ทำจิตใจให้บริสุทธิ์ รักษาอารมณ์ ทำบุญทำทาน นุ่งขาวห่มขาว
กินเจเพื่อการชำระและกล่อมเกลาตนเอง จากพิษภัยสั่งสมจากวิถีการบริโภคตามปกติ ด้วยเป็นอาหารประเภทชีวจิต เน้นให้ละจากการกินเพราะความอยาก จิตใจสงบเย็นมีเมตตา ด้วยการถือศีลกินผัก
ปัจจุบันความเคร่งในธรรมเนียมคลายลง และบางส่วนอาจบิดเบน
ความไม่สะดวกของผม ไม่ใช่การปฏิเสธแล้วเกิดผลเบ็ดเสร็จเด็ดขาด
เทศกาลเพื่อจิตอันสะอาดอ่อนโยน สอนให้รู้จักรักสรรพสัตว์อื่นๆ ผู้คนอื่น เหมือนกับที่รักตนเอง กระตุ้นให้คนธรรมดาๆ ลุกขึ้นแข็งขืนต่อความเย้ายวนบนปลายลิ้น เอาชนะความอยาก มั่นรักษาอารมณ์
เหมือนกำลังสำแดงบางคำถามเข้าปะทะ
สิ่งเหล่านั้นเป็นเรื่องของความเข้มแข็งยิ่ง ผมอ่อนเหลวกระนั้นหรือ? ถึงสั่นไหวไปกับแรงกระทบจากภายนอก มันคือการปฏิบัติให้เกิดผล เป็นผลต่อบุคคลของใครของมัน ผมมีหน้าที่ของตัว ต้องครุ่นคำนึงถึงเนื้อแท้แห่งศรัทธา จึงจะได้เห็นการระดมสรรพกำลัง เป็นกระแสยิ่งใหญ่
รวบรวมเอา ผู้รับใช้ การอุทิศรับใช้ น้อมตัวน้อมใจ โดยไม่มีพลังแห่งอัตตาฉุดรั้ง ต้องการให้ผู้อื่นเป็นสุข รวบรวมผู้พร้อมจะปฏิเสธและโต้ตอบอารมณ์ปลุกเร้า ด้วยการงดเว้นเด็ดขาด กล้าแพ้หากเพื่อจะแลกเอาชัยชนะเหนือตนเอง ระดมเอาผองชนที่ต้องการนำพาตนเอง ไปถึงความเป็นมนุษย์อันสมบูรณ์
เทศกาลนี้ ผมควรได้สัมผัสถึงสาระสำคัญ
.
