โดย ศิลา โคมฉาย คอลัมน์ แตกกอ-ต่อยอด
ในมติชนสุดสัปดาห์ ฉบับวันศุกร์ที่ 18 พฤษภาคม พ.ศ. 2555 ปีที่ 32 ฉบับที่ 1657 หน้า 67
ผมเคยเข้าคุกเมืองคอนมาแล้ว
ทั้งเรือนจำกลาง ที่อยู่คนละฟากคลองกับสนามหน้าเมือง และทัณฑสถานวัยหนุ่มบนถนนเลี่ยงเมืองตะวันตก
เข้าคุกไปกับทีมงานกรมการศึกษานอกโรงเรียนจากกรุงเทพฯ เยี่ยมชมการจัดการศึกษาให้ประดานักโทษผู้ใฝ่รู้ใฝ่เรียน แต่ก็นานหลายปีเต็มทีจนนึกรายละเอียดอะไรไม่ค่อยได้
จำได้แต่เรื่องชวนหัว ประเภทชวนขี้กลากขึ้นหัว
พาดพิงพระสงฆ์องค์เจ้า พระอาจารย์ผู้ใหญ่ นักปราชญ์แม่ทัพธรรมคนสำคัญ
เมื่อหลวงพ่อปัญญานันทะ รับกิจนิมนต์ไปเทศน์โปรดนักโทษในเรือนจำภาคใต้
เสร็จกิจที่นครศรีธรรมราช แล้วต้องต่อไปภูเก็ต
ขณะนั่งบนสามล้อถีบ พาหนะนำส่งไปสู่ท่ารถโดยสาร หลวงพ่อท่านแสร้งถามเชิงสัพยอกสารถีที่กำลังปั่นเรื่อยๆ ไม่เร่งร้อน
"สามล้อ...ไหนว่าเมืองคอนเป็นเมืองพระ ทำไมคุกมันถึงมากนักล่ะ?"
เมืองนี้ดูเหมือนทั้งจังหวัดจะมีเรือนจำอยู่ 3-4 แห่ง
และเมืองนี้มีคำขวัญ ใส่ทำนองเป็นเพลงมาร์ชร้องกันกระหึ่ม...เราชาวนครฯ อยู่เมืองพระ มั่นอยู่ในสัจจะ ศีลธรรม กอปรกรรมทำดี...อะไรทำนองนั้น
สามล้อรายนั้นเป็นประเภทหัวหมอตัวแสบ รู้ว่าหลวงพ่อเป็นชาวเมืองลุง เลยยอกย้อนแบบตีหน้าซื่อเสียงใส "ท่านอาจารย์เพิ่งมาคงไม่เคยรู้สิครับ พวกติดคุกที่นครฯ ส่วนใหญ่เป็นคนพัทลุงเกือบทั้งนั้น"
จากเมืองมากคุกผ่านมาถึงภูเก็ต หลวงพ่อต้องประหลาดใจยิ่ง เรือนจำที่นี่ว่างโหวง จำนวนนักโทษที่มาฟังเทศน์น้อยจนโหรงเหรง เจ้าหน้าที่ให้ความกระจ่างว่า คนภูเก็ตเป็นคนทำมาหากินรักสงบ ไม่นิยมความรุนแรง เลยไม่ค่อยมีคนกระทำผิดขั้นติดคุกติดตะราง
"ที่หลวงพ่อเห็นอยู่นี่ เป็นพวกนครฯ ทั้งนั้น ทางโน้นแรง คดีอุกฉกรรจ์มันเยอะคุกล้น เราเลยต้องยืมตัวนักโทษมาขังที่นี่..."
ป้องกันไม่ให้คุกภูเก็ตร้าง ผู้คุมตกงาน
ผมติดตามข่าวสารปฏิบัติการตรวจค้นเรือนจำกลางนครศรีธรรมราชครั้งใหญ่ ปัญหา ผลกระทบ ผลสะเทือนที่ถูกทยอยตีแผ่เปิดเผยด้วยความสนใจ
แต่ที่สนใจพิเศษเป็นกรณีที่ว่ากันว่า "บังมะ" หรือ นายพิศาล นุกูล นักโทษคดีค้ายาเสพติดรายสำคัญ โทรศัพท์จากคุก ข่มขู่ พ.ต.ท.สมชาย มวยดี สวป.สภ.เมืองนครศรีธรรมราช ซึ่งเป็นหัวหน้าชุดในการจับกุม ส่งพ่อค้ายารายนี้เข้าคุก กล่าวอาฆาตจะเอาชีวิต และเล่นงานครอบครัวให้วินาศ
ใครต่อใคร ทั้งเจ้าตัวสารวัตร กระทั่งท่านรองนายกรัฐมนตรี ร.ต.อ.เฉลิม อยู่บำรุง มองเป็นความไร้สาระ คิดอะไรง่ายๆ ใครเขาจะไปกลัว
คนติดอยู่ในกรง คิดจะโลดถลามาฆ่าเข่นเจ้าพนักงานผู้มีอำนาจหน้าที่ เป็นเรื่องตลก
แม้จะเห็นว่าเป็นความเพ้อเจ้อ แต่ผมก็ถูกปลุกให้เกิดความสนใจ จากข่าวชิ้นเล็กๆ ที่ได้เห็นเมื่อราวปลายเดือนก่อน เปิดเผยถึงการประเมินเม็ดเงินที่สะพัดในกลุ่มอาชญากรรมทั่วโลกว่า มีหลายสิบล้านล้านบาท
กระทั่งอาชญากรรมถูกจัดอันดับให้เป็น 1 ใน 20 กลุ่มเศรษฐกิจที่ใหญ่ที่สุดในโลก
การยักไหล่หรี่ตามองบังมะ เห็นเป็นโจรกระจอก อาจพลาดได้
หัวหน้าสำนักงานด้านยาเสพติดและอาชญากรรม แห่งสหประชาชาติ ประเมินว่า การก่ออาชญากรรมกลายเป็นธุรกิจขนาดใหญ่ มีเงินไหลเวียนในระบบมากกว่า 2.1 ล้านล้านดอลลาร์สหรัฐ หรือราวๆ 63 ล้านล้านบาทต่อปี
เทียบได้กับร้อยละ 7 ของเศรษฐกิจโลกโดยรวม
เงินมืดเม็ดมหึมาขนาดนี้ จะดลบันดาลให้เกิดสิ่งใดในโลก ก็สุดจะหยั่งได้
แต่ต้องไม่ใช่เรื่องดีๆ เป็นแน่
แถมเวลานี้องค์กรอาชญากรรมได้ปรับตัวให้ทันสมัย และสามารถเลี่ยงเงื้อมมือกฎหมายได้เป็นอย่างดี สลัดรูปแบบเดิมๆ ที่มีการปกครองกันโดยกลุ่มตระกูล ไปเป็นการจัดตั้งเครือข่ายความร่วมมือแบบหลวมๆ ไม่มีรูปแบบตายตัว ซึ่งจะร่วมมือกันเมื่อมีผลประโยชน์ร่วมกัน
ก่ออาชญากรรมหลากหลายรูปแบบมากยิ่งขึ้น
หัวหน้าสำนักงานด้านยาเสพติดและอาชญากรรม ยังบอกว่ามีสิ่งที่น่าวิตกยิ่งกว่า
คือการที่กลุ่มก่อการร้าย เริ่มมีความเชื่อมโยงกับองค์กรอาชญากรรมมากขึ้น
ให้การสนับสนุนทางการเงิน
ทั้งยังมีหลักฐานยืนยันด้วยว่า กลุ่มก่อการร้ายถึงกับจัดตั้ง เครือข่ายแก๊งอาชญากรของตนเอง
รายงานนี้ระบุตัวเลขปัญหาการบ่อนทำลายเศรษฐกิจ ประเทศกำลังพัฒนาโดยน้ำมือการคอร์รัปชั่น มีถึงปีละ 4 หมื่นล้านดอลลาร์สหรัฐ หรือประมาณ 1.2 ล้านล้านบาท แม้ไม่ได้ฟันธงชี้ชัดถึงการเชื่อมโยงกับกลไกรัฐขององค์กรอาชญากรรม แต่ว่าไปแล้ว จะไปเหลืออะไร
เมื่อคอร์รัปชั่นในประเทศกำลังพัฒนา กำลังยกระดับตนเองให้เป็นวัฒนธรรม
ผมสนใจเพราะคิดว่า เป้าหมายการเชื่อมโยงในขั้นสูงกว่านี้ คงมุ่งไปที่การเมือง การเข้าไปรับใช้การเมืองแบบเถื่อนทมิฬ แลกกับการคุ้มครองโดยกลไกรัฐ ถึงการเข้าครอบอำนาจบริหารผ่านตัวแทน
โลกในยุคเงินคือพระเจ้าย่อมดลบันดาลได้
++
โดย ศิลา โคมฉาย คอลัมน์ แตกกอ-ต่อยอด
ในมติชนสุดสัปดาห์ ฉบับวันศุกร์ที่ 25 พฤษภาคม พ.ศ. 2555 ปีที่ 32 ฉบับที่ 1658 หน้า 67
ผมเผลอยิ้ม เมื่อได้เห็นข่าวสารการขับเคลื่อนทางมิติสังคมวัฒนธรรม ในการเตรียมความพร้อม เข้าสู่การเป็นประชาคมอาเซียน
กระทรวงวัฒนธรรมจะเปิดฉากทำโครงการ พัฒนาความร่วมมือทางศาสนา ศิลปะและวัฒนธรรม กับกลุ่มสมาชิกอาเซียน
กิจกรรมรูปธรรมที่จะดำเนินการ อาทิ โครงการค่ายเยาวชนไทยและอาเซียน โครงการส่งเสริมการเรียนรู้ศิลปวัฒนธรรมประเทศเพื่อนบ้านให้กับเยาวชน โครงการค่ายศิลปะเพื่อมวลมนุษย์อาเซียน เป็นต้น
ผ่านความเห็นชอบของ ครม. เมื่อไหร่ เสนอให้เลขาธิการสมาคมอาเซียนรับทราบ และช่วยประสานงาน
จากนั้นจะลงมือลุยงานกันทันที
ผมเผลอยิ้ม เพราะเท่าที่รู้เยาวชนคนรุ่นใหม่เขาติดต่อสานสัมพันธ์ต่อกันมานานแล้ว ลูกสาววัยมัธยมปลายของผม ยังมีเพื่อนจากอินโดนีเซีย มาเลเซีย เวียดนาม นับร้อย
ติดต่อสัมพันธ์โดยไม่ได้ใช้เครือข่ายของรัฐ
หากอาศัยความเป็นแฟนคลับศิลปินจากเกาหลี ทั้งบอยแบนด์ เกิร์ลกรุ๊ป ที่โด่งดังคับฟ้าเอเชียร่วมกันมาเป็นตัวเชื่อมร้อย
แลกเปลี่ยนข่าวสาร ทักทาย หาความรู้ในภาษา สถานที่ บ้านเมือง ส่งเป็นข้อความถึงกันผ่านโทรศัพท์มือถือ
และดูเหมือนเด็กๆ จากเพื่อนบ้านจะเป็นฝ่ายรุก อย่างกระตือรือร้น
บางคราวพ่อต้องโดดเข้าช่วยด้านข้อมูล ความรู้บางเรื่อง แม่ช่วยเรียบเรียง ปรับแต่งประโยคภาษาอังกฤษที่เกินกำลังเด็ก ม.ปลาย
สาวน้อยของผมต้องตอบคำถามที่พวกนั้นสนใจมากมาย โดยเฉพาะเรื่องในแวดวงบันเทิง สาวรุ่นจากอินโดนีเซียมักถาม
รู้จัก มาริโอ้ เมาเร่อ ไหม?
ที่ว่ามา ผมไม่ได้มีความรู้สึกขัดแย้งใด กับกิจกรรมซึ่งต้องดำเนินการแบบเป็นทางการ แต่อยากเสนอว่า เมื่อต้องการเห็นประโยชน์จริงจัง ก็ต้องเล่นกันทุกเรื่อง เอาทุกทาง ไม่ควรมองผ่านสิ่งที่อยู่ในมือ ในการดำเนินชีวิตร่วมสมัยของคนรุ่นใหม่
อย่างเครือข่ายสังคมสังคมออนไลน์
ผมเผลอยิ้มเมื่อได้เห็นข่าวสารการขับเคลื่อนทางมิติสังคมวัฒนธรรม
กับโครงการที่กระทรวงวัฒนธรรมตั้งความหวังถึงขั้น หากยกระดับความร่วมมือจากกลุ่มอาเซียน จะทำให้วัฒนธรรมกลุ่มอาเซียนมีความแน่นแฟ้นยิ่งขึ้น ความขัดแย้งด้านต่างๆ จะลดลง ด้วยการเชื่อมสัมพันธ์ทางวัฒนธรรม
ผมเห็นเรื่องพวกนี้หลังจากได้ชมละครยอดฮิต
ซาบซึ้งสะทกสะเทือนกับวิบากกรรมความรัก ของอ้ายเสมากับแม่หญิงเรไรแห่งขุนศึก
ชิงชัง นันทบุเรงในความลำพองยโสโอหัง ขัดเคืองเชิงหยามเหยียดพวกละแวก ดีแต่ฉวยโอกาสซ้ำเติม
ชื่นชมและฮึกห้าวกับเพลงดาบสองมืออันล้ำเลิศ จากสำนักพุทไธสวรรค์ ยิ่งเมื่อไอ้เสมากวัดแกว่งโจนทะยานเข้าเข่นฆ่าพม่ารามัญผู้รุกรานด้วยแล้ว เป็นต้องสะสาแก่ใจ
ลูกสาวของผมก็คงรู้สึกได้ไม่ต่างกัน ถึงกับพูดทีเล่นทีจริง เธอจะไม่ตอบรับเพื่อนจากประเทศพวกนี้
ผมเผลอยิ้มเหยียดเมื่อคิดไปว่า ความขัดแย้งด้านต่างๆ จะลดลงได้จริงหรือ ในเมื่อเรายังเติมความระแวงลงในจิตใจผู้คนเป็นพักๆ แม้มันจะเป็นแค่หนัง ละเม็งละคร ความบันเทิงที่ไม่ควรยึดถือเป็นจริงเป็นจังก็ตาม
ขณะเกิดคำถามตามมาว่า ประวัติศาสตร์ของเรา ไม่มีความสัมพันธ์ด้านอื่นกับเพื่อนบ้านเลยหรือ นอกเหนือจากการศึกสงคราม พ้นจากการรบพุ่งไม่มีเรื่องราวน่าสนใจพอจะปรุงแต่ง เป็นละเม็งละครที่สนุกสนานและทรงคุณค่า
ประวัติศาสตร์ฉบับที่มีโครงเรื่องของมิตรภาพ การค้าวาณิช และวัฒนธรรมร่วม
ฉะนั้น นอกเหนือจากมุ่งไปข้างหน้าแล้ว เห็นทีกระทรวงวัฒนธรรมคงต้องหยุดพินิจ และแสวงหาความร่วมมือ แรงสนับสนุนชำระสิ่งซึ่งอาจเป็นข้อขัดข้อง
อุปสรรคที่เกิดแต่ภายในตัวคนของเราเอง
ความสัมพันธ์ของเรากับเพื่อนบ้าน อยู่บนฐานที่เปราะบางแต่ไหนแต่ไรมา พร้อมจะผิดพ้องหมองใจแม้กับ ข่าวลือเท็จ เรื่องไม่เป็นเรื่อง...
ต้องหมั่นสำเหนียกและพึงระวังอย่างเข้มงวด เมื่อต้องร่วมกันเป็นประชาคม
ความสัมพันธ์มิได้มีแค่มิติการเมืองและความมั่นคง เศรษฐกิจการค้า
แต่ยังมีด้านชาติพันธุ์ ชาติใหญ่ที่มักอยู่ในสถานะพี่เบิ้ม ยืดอกภาคภูมิ เสียงดัง กับชาติเล็กที่ต้องก้มหน้าเก็บซ่อนความเจ็บช้ำ สงบเสงี่ยมเจียมตน
ความสัมพันธ์เชิงประวัติศาสตร์ อดีตที่เคยมีแผลต่อกัน การใช้กองกำลังที่เหนือกว่าบุกเข้ายึดครองย่ำยี ร่องรอยอาจไม่มีให้เห็นแล้ว แต่ไม่เคยลบเลือนไปตามกาลเวลา
แผลเก่าโบราณ หากไม่ควรแม้การสะกิดสะเกา
มิติด้านประชาคมสังคมวัฒนธรรม จึงดูเหมือนจะเป็นงานช้าง
.
